Dr Maria Jankowska 
Harmonia między emocjami i rozumem (cz.3)

U ludzi emocje i rozum dopełniają się i ze sobą współdziałają i dlatego warunkiem harmonijnego funkcjonowania człowieka jest zachowanie równowagi między rozumem a emocjami – stąd konieczna jest harmonia pomiędzy inteligencją racjonalną i emocjonalną. Inteligencja emocjonalna odgrywa niebagatelną rolę w procesach poznawczych, emocjonalnych, motywacyjnych i wolitywnych człowieka.

Uczucia są ważne dla procesów poznawczych, ponieważ dostarczają informacji dla ich przetworzenia, ale jest zasadnicza różnica między myśleniem o emocjach, a przeżywaniem ich. Nie potrafimy często zdać sobie sprawy z przeżywanych emocji, a zdarza się też, że wyjaśniamy je sobie w sposób fałszywy lub życzeniowy, w ogóle niezgodny z prawdą. Zaczynamy więc funkcjonować w sposób, który nie gwarantuje osiągania zamierzonych celów. Nie rozumiemy samych siebie, nie wiemy co czujemy, co się z nami dzieje, co jest naprawdę dla nas ważne i jesteśmy świadomi, że pogorszyły się również nasze stosunki z innymi ludźmi.

Kiedy emocje są zbyt silne, intelekt często okazuje się bezużyteczny. Konieczność poradzenia sobie z tzw. negatywnymi emocjami staje się oczywista, ponieważ im wyższy poziom napięcia, tym gorsza sprawność intelektualna. Warto zacząć rozpoznawać, nazywać i wyrażać rzeczywiście przeżywane uczucia w odpowiedniej formie, miejscu i czasie. Należy zdać sobie sprawę, że pojawiająca się w nas emocja stanowi jakby automatyczną odpowiedź naszego organizmu i mechanizmu psychicznego na pojawiającą się w danym momencie sytuację życiową. Wszystko cokolwiek się wokół człowieka dzieje wywołuje w nim określone emocje, ale także i on sam jest „twórcą” emocji nadając różnym wydarzeniom swoją ocenę i interpretację, tak jak w potocznym stwierdzeniu „strach ma wielkie oczy”. Zatem nauka emocjonalnego opanowywania się procentuje lepszym wykorzystaniem potencjału emocjonalnego, a więc lepszym odczytywaniem tego co naprawdę się dzieje i jakie ma dla człowieka znaczenie. Ludzie emocjonalnie sprawni, czyli tacy, którzy dobrze wiedzą co przeżywają, potrafią także wczuwać się w emocje innych ludzi, nawiązywać z nimi bliskie relacje oraz właściwie reagować w różnych trudnych sytuacjach życia – posiadają inteligencję emocjonalną, dzięki której działają skuteczniej, osiągają zamierzone cele i choćby z tego powodu są bardziej zadowoleni z życia. Osoby nie potrafiące zapanować nad swoim emocjonalnym życiem, nie rozumieją samych siebie, często źle odczytują stany emocjonalne innych ludzi, ustawicznie koncentrują się na sobie (nie na zadaniu, czy innych ludziach), co ogranicza zdolność jasnego i logicznego myślenia. Ludzie tacy często nie potrafiąc rozwiązać swoich problemów, nie mogąc poradzić sobie z własnymi emocjami, nie rozumiejąc siebie, mają tendencje do zapadania w różne uzależnienia.

Podsumowując, należy stwierdzić, że inteligencja emocjonalna jest to umiejętność kierowania samym sobą i układania właściwych relacji. Są to zdolności odmienne od inteligencji akademickiej, czyli umiejętności czysto intelektualnych, mierzonych ilorazem inteligencji. Jednakże obie rodzaje inteligencji wzajemnie współdziałają ze sobą i pomagają w stawaniu się inteligentnym emocjonalnie człowiekiem posiadającym wysoki poziom kompetencji indywidualnych i kompetencji społecznych. Niektórzy psychologowie zajmujący się badaniem inteligencji emocjonalnej podają, że to właśnie od niej zależy sukces w życiu. Człowiek inteligentny emocjonalnie potrafi wykorzystać wszystkie swoje umiejętności wynikające z jego inteligencji racjonalnej, co daje mu możliwość pełnej realizacji siebie w każdym obszarze jego funkcjonowania, a więc w życiu osobistym jak i zawodowym. Daje mu to satysfakcję, zadowolenie z życia, poczucie sensu.

Stąd też inteligentny człowiek to taki, który sprawnie posługuje się „mózgiem racjonalnym i emocjonalnym”, a to leży u podstaw właściwej samooceny osoby, świadomości własnych emocji, akceptacji siebie, racjonalnej interpretacji własnych i cudzych zachowań, empatii i nawiązywania satysfakcjonujących relacji z innymi.

Dr Maria Jankowska – psycholog, dr nauk humanistycznych, wieloletni wykładowca akademicki. Autorka kilku książek i kilkudziesięciu artykułów naukowych i popularno-naukowych. Zajmuje się przede wszystkim problematyką małżeństwa, rodziny, psychologii kobiety, wychowania, uwarunkowań rozwoju osobowości, psychologii nadziei i psychologii uzależnień.