Katarzyna Szymecka
Kryzys wypalenia to nie koniec, to szansa na nowy rozdział 

Wypalenie to efekt ciągłego starania się o nagrodę i nieotrzymywania jej pomimo włożonej pracy i podjętych wysiłków. Konsekwencją jest odczuwanie frustracji i bezradności, wyczerpanie fizyczne i psychiczne, zmęczenie organizmu, wysoki poziom napięcia i stresu.

Wypalenie jest kryzysem przewlekłym, co oznacza, że może towarzyszyć danej osobie przez wiele miesięcy czy lat a osoba przeżywająca kryzys może pomimo zmiany sytuacji być tego nieświadoma. Osoba przeżywająca kryzys wypalenia odczuwa coraz większą frustrację i zniechęcenie, doświadcza efektów pracy poniżej swoich możliwości i oczekiwań, nie czerpie satysfakcji z wykonywanego zawodu, co tylko pogarsza stan, w którym się znajduje.

Dodatkowo osobie w kryzysie towarzyszy zmęczenie, coraz większe, wyczerpanie, napięcie, zmniejszenie odporności, zaburzenia snu, bóle głowy, brzucha, alergie, osłabienie, poczucie beznadziejności, bezradność, zniechęcenie, nieumiejętność zrelaksowania się, nawet podczas urlopu, zabieganie, przemęczenie pracą i brak do niej dystansu. Dochodzi do spiętrzenia się i pogłębienia problemów zawodowych, które przekładają się na życie prywatne.

W trakcie przeżywania wypalenia osoba doświadcza ciągłego, bezskutecznego radzenia sobie ze stresem, trudności i niekończących się konfliktów. Zmusza organizm do ciągłego wysiłku. Bierze pracę do domu lub pracuje po godzinach, mając nadzieję, że tak wywiąże się z obowiązków. Powoduje to zmęczenie pracą i obniżenie skuteczności działań. Zabiera pracę do domu nie tylko w sensie fizycznym, ale i psychicznym. Nie może od niej oderwać swoich myśli, zabiera do domu problemy i wydarzenia z pracy, a jak uda się jej wyjść do domu „bez pracy” siedzi bezmyślnie przed telewizorem, izoluje się i traci swój cenny czas.

Prowadzi to do osłabienia organizmu, wyczerpania, niechęci do robienia czegokolwiek, ale też niechęci do siebie i innych. Prowadzi to do izolacji społecznej, do spędzania czasu biernie, do irytacji na wszystko i wszystkich bez konkretnego powodu. Osobę taką drażni dźwięk telefonu, zachowania innych, czy nawet chęć podjęcia przez bliskich rozmowy.

Narasta brak poczucia satysfakcji z życia zawodowego, prywatnego, rodzinnego, odczuwa zmęczenie, z czasem coraz większe, nie podejmuje się nowych zadań, nie wywiązuje się z obowiązków, staje się nieefektywna, ma poczucie bezradności, niechęć do wszystkiego i wszystkich. Najmniejsze zadanie do wykonania staje się dla takiej osoby przeszkodą nie do pokonania.

Nasilenie objawów wypalenia prowadzi do wycofania się z roli zawodowej, odczuwania braku motywacji, koncentracji, odpowiedzialności, co sprzyja popełnianiu błędów.

To powoduje wyczerpanie emocjonalne, obniżenie poczucia własnych dokonań, własnej skuteczności, własnych umiejętności i kompetencji.

Osobie w kryzysie, na co dzień towarzyszą natrętne, obsesyjne myśli typu:

• nie mogę się wyspać,
• nic nie ma sensu,
• nie dam już rady, już nie mogę,
• to mnie przerasta,
• jestem beznadziejna/beznadziejny,
• niczego nie potrafię zrobić,
• jestem u kresu sił.

Myśli te stają się przekonaniami danej osoby na temat sytuacji i jej samej, dlatego są tak niebezpieczne.

Wypalenie zawodowe objawia się w znużeniu, zaburzeniu funkcjonowania na co dzień, wybuchami gniewu, irytacją, agresją, popadaniem w konflikty, cynizmem, uciekaniem przed podejmowaniem decyzji. To prowadzi do chaosu, bałaganu, nieskuteczności, zniecierpliwienia, zmian zachowań, które w połączeniu z izolacją społeczną mogą doprowadzić do sięgania po używki tj. alkohol, narkotyki z jednoczesnym przekonaniem, że używki to nic złego a izolacja służy tylko i wyłącznie ochronie życia prywatnego.

Pojawia się podejrzliwość wobec innych, która prowadzi do braku owartości, nieszczerości, modyfikacji zachowań oraz do braku samokrytycyzmu.

Warto zdiagnozować, co stoi za wypaleniem, czy apatia, zmęczenie fizyczne, wycofanie, depresja, złość, brak zainteresowania pracą, zniechęcenie, aby móc skutecznie rozwiązać problem.

Co prowadzi do stanu wypalenia zawodowego, na jakie elementy należy zwrócić uwagę?

• zachowania autorytarne w pracy,
• poczucie niesprawiedliwego traktowania,
• konflikt wartości,
• rywalizacja,
• zbyt duże tempo w pracy,
• zbyt duża odpowiedzialność,
• wygórowane wymagania,
• brak perspektyw zmiany w miejscu pracy,
• brak komunikacji,
• brak dostosowania możliwości do wykonywanej pracy,
• monotonia,
• niesprzyjająca atmosfera związaną z miejscem pracy, inną osobą, z którą jest się w zawodowej relacji,
• przeciążenie obowiązkami, trudnymi, wyczerpującymi i odpowiedzialnymi zadaniami, które są do zrealizowania,
• stres, czyli w tym przypadku, negatywne, indywidualne i wewnętrzne odczucia i reakcje na to, co dzieje się w pracy, które niestety dodatkowo wpływają na niską samoocenę, złe samopoczucie i niezadowolenie z wykonywanej pracy.

Często odczuwane wypalenie zawodowe związane jest z:

• niskim wynagrodzeniem,
• koniecznością pracy i konfrontacją z klientami,
• odczuwaną bezradnością,
• brakiem niezależności i autonomii na stanowisku pracy.

Wypalenie zawodowe dotyczy osób, które nie widzą własnych osiągnięć, nie otrzymują awansów, podwyżek, możliwości podnoszenia kwalifikacji, szansy rozwijania się. Otacza ich niewspierająca atmosfera w pracy, kłótnie, konflikty, w tym konflikty wartości. Stawiane są im wymagania niedostosowane do umiejętności i wygórowane oczekiwania. Dotyka także osób pracujących w miejscu, w którym brak jest poszanowania dla drugiego człowieka, jego potrzeb, życia prywatnego i docenienia za pracę. Spotyka osoby, które czują, że nie są traktowane na równi z innymi.

Dotyka osób w szczytowym okresie swoich możliwości zawodowych. Sprzyja temu brak dopasowania pomiędzy potrzebami danej osoby a stawianymi wymaganiami w kontekście wykonywanej pracy. To moment, w którym zamiast rozwijać siebie i swoje umiejętności osoba przestaje z nich korzystać, wycofuje się.

Zdiagnozowanie objawów wypalenia i pracy nad nimi stanowi istotny element do odzyskania radości w życiu, równowagi emocjonalnej, harmonii, spokoju wewnętrznego i oczywiście satysfakcji z pracy. Działania takie należy podjąć jak najszybciej z uwagi na konsekwencje, które rzutują na życie prywatne i zawodowe, stan zdrowia, charakter emocji i uczuć, zachowania i działania oraz relacje. 

Katarzyna Szymecka – coach kryzysowy, trener, mówca John C. Maxwell Team. W Poradni Psychologicznej Fundacji PROPER VIA prowadzi spotkania indywidualne, warsztaty i webinaria dla osób, które doświadczają kryzysów emocjonalnych na polu prywatnym i zawodowym, potrzebują wzmocnić poczucie własnej wartości, dążą do rozwoju umiejętności liderskich.